Səməd Vurğunun “Azərbaycan” şeirini kövrələrək və səmimiyyətlə oxuyan xarizmatik lider Heydər Əliyev Azərbaycan üçün yaşayıb

Səməd Vurğunun “Azərbaycan” şeirini kövrələrək və səmimiyyətlə oxuyan xarizmatik lider Heydər Əliyev Azərbaycan üçün yaşayıb

Tarix böyük mübahisələrdən, sadə tipologiyalardan və kiçik dedi-qodulardan sıyrılaraq ecazkar işlər görmüş görkəmli memarları yazır. Çox vaxt insanı qiymətləndirərkən hər kəsin gördüyü və ya görmək istədiyi tərəfləri ön plana çəkirik. Əgər sənətkardırsa, daha çox sənətindəki uğurlarından, səsindən, polemikalarından , davalarından danışılır. Siyasətçidirsə, siyasi zəkası, mübarizəsi, qələbəsi və ya məğlubiyyəti, siyasi uğurları da danışdıqca danışılır. Yaxşı, bu əqli atrofiya deyilmi?

Onun daxili aləmi, arzuları, duyğuları, yaşadığı daxili konfliktlər, qəlbinin dərinliklərində qopan daxili fırtınalar, keçirdiyi hər cür məyusluqlar və onlara necə qalib gəldiyi maraqlı ola bilməzmi? Yaşadığı dövrün şərtlərini nəzərə alsaq, niyə onun “əsəri” və “təsiri” diqqətdən kənarda qalır? İnsanı yalnız peşəsinə və ya məşğuliyyətinə görə dəyərləndirmək olarmı? Parçaları bir yerə yığmadan bütünü necə görə bilərik? Başqa tərəfdən soruşum: Bir dövlətin qurucu memarı olan böyük ruhu yalnız siyasi həyatı ilə izah etmək olarmı? Bir insanı tanımağın nə qədər çətin olduğunu təsəvvür edə bilərsiniz, üstəlik, insanların zamana və şəraitə görə dəyişən cəhətləri var. Onu da bilirəm ki, biz adi bir insanı belə adekvat şəkildə dərk edə bilməyəndə, onun keçdiyi dəyişiklikləri dərk edə bilməyəndə böyük ruhları başa düşmək çətindir. Böyük ruhların fərqləndirici xüsusiyyətlərini, fərqlilik və ziddiyyətlərini, zamana görə dəyişən cəhətlərini aşkar etmək də çətindir. Azərbaycan milli mədəniyyətinə xidmət edən böyük şəxsiyyətlərdən biri də, şübhəsiz ki, müasir Azərbaycanın xarizmatik Ümummilli Lideri, siyasi dühası və zəkası ilə qeyri-adi siyasətçi Heydər Əliyev olmuşdur. Heydər Əliyev üçün Azərbaycanın “mədəni müstəqilliyi” siyasi müstəqilliyi qədər önəmli idi. “Əsrin müqaviləsi”ni imzalayan, Azərbaycanı dünyaya inteqrasiya edən , qeyri-adi siyasi bacarığı ilə Azərbaycanı daxili və xarici münaqişələrdən qoruyan Heydər Əliyev tələyə düşmüş, sıxılmış ruhların sığındığı müxalifətin marjinal dilinə təslim olmayan bir ziyalı idi.

Səməd Vurğunun “Azərbaycan” şeirini kövrələrək və səmimiyyətlə oxuyan xarizmatik lider Azərbaycan üçün yaşayıb, Azərbaycanın yaşaması uğrunda canından keçib. Bu, şübhəsiz ki, onun xalqına, ölkəsinə sonsuz məhəbbətindən xəbər verirdi. Onun heç bir hesablaşma hissinə qapılmadan tez bir zamanda fikir dünyasına keçən intelektual zehni onu Azərbaycan tarixi, sivilizasiya, dil və sənət problemləri haqqında düşünmə mərhələsinə çevirib. Məruz qaldığı problemləri böhrana çevirmədən bunu yeni bir fürsət hesab edərək, üfüqləri əhatə etmək, hamı kiçik düşündüyü bir zamanda böyüklərə can atmaq… Vəsvəsəsiz yaşamaq deyil də nədir ?

Şərtlər üzərində düşünmək, problemləri böhrana çevirmədən, yeni gedişlərlə yeni kanallar açmaq kimi bir vəziyyət…Bu, ruhun böyüklüyünün nəticəsi deyilmi? Çünki sızlamağa, şikayət etməyə vaxt tapa bilmədikləri kimi bu cür insani özəllikləri özlərinə yaraşdırmırlar.

Heydər Əliyevin kim olduğunu soruşduqda, mənim fikrimcə, verə biləcəyim ən yaxşı cavab “Heydər Əliyev Azərbaycan”dır. Çünki onun qayası tarixin və bəşəriyyətin məruz qaldığı dərin sarsıntılar qarşısında həll olunmamaq, Azərbaycanın gələcəyinə hər zaman əmin olmaq idi. Azərbaycanın ehtiyac duyduğu yeni tərkiblərə çatan Heydər Əliyev tarixi yenidən qurarkən nə qədər yorulduğunu bilmədən daxili intuisiyası ilə yoluna davam edən avanqard idi.

Nailə Əliyeva Zərdab rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin direktoru

Ulu Öndər 1969-cu ildə Azərbaycan KPMK-nin birinci katibi seçiləndə məncə, o gün bilirdi ki, həm özünün, həm də Azərbaycanın taleyini dəyişəcək.

Böyük ruhlar çətin anlarda, şərait və imkanların əlverişsiz olduğu mühitlərdə özlərinə inanır, daxili dünyalarından aldıqları yüksək dinamizmlə gələcəyi qurmaqdan çəkinmirlər. Onlar təkdirlər, ətraflarında sözdə izdiham var, lakin buna baxmayaraq, onların daxili müxtəlifliyini pozmadan üfüqləri əhatə etmək kimi böyük idealları var.

Heydər Əliyevin Azərbaycan sivilizasiyasının yaradıcı dünyası olan Şuşaya sovet imperiyasının ən ağır dövründə, məsələn, 1969-cu ildə sahib çıxdığını görürük. Şəhərin memarı Heydər Əliyevin ziyalı kapitalının nə qədər zəngin və sayılıb-seçilən olduğunu göstərmirmi?

Sovet İmperiyasının qüdrətli idarəçiliyinə baxmayaraq, Şuşanı plan və proqram əsasında qurması və Azərbaycanın mədəniyyət xadimlərinə sahib çıxması onun böyük dünyasının nişanələri deyilsə, onda nədir? İnsanı tanımağın ən asan yolu çətin anlarda göstərdiyi uzaqgörənlik və əzmkarlıqdır. Heydər Əliyev Sovet imperiyasının ən ağır dövrlərində Azərbaycan sivilizasiyasını qoruyan, böyük qayğı və diqqətlə addımlar atan, hər cür bəlalara rəvac verməklə öz ölkəsinin mənafeyini müdafiə edən bir şəxsiyyət idi. Diqqət edin, son zamanlarda çətin anlarda izdihamın səsi deyil, tarixə meydan oxuyan igidlərin saleh və uca səsi eşidilir. Heydər Əliyev tarixin və taleyin ən çətin dövrlərində Azərbaycan sivilizasiyasının səsinə çevrilmiş milli romantik idi.

Molla Pənah Vəqfi abidəsinin, Üzeyir Hacıbəylinin və Bülbülün ev-muzeylərinin açılması, Şuşa qalası daxilindəki ərazinin 1977-ci ildə tarixi məkan kimi qorunub saxlanması onun tarixə baxışının ən mühüm göstəriciləridir. Üstəlik, anadan olmasının 100-cü ildönümündə, yəni 1982-ci ildə Hüseyn Cavidin cənazəsinin uzaq Sibirdən gətirilərək doğma Naxçıvana aparılması fövqəladə bir həmlə və Sovet Rusiya imperiyasına tarixi cavabdır.

İbrahim Xəlil xanın baş vəziri olmuş və dövlət işlərində fəal rol oynamış Molla Pənah Vaqif riyaziyyat, astronomiya, memarlıqla yanaşı, şeir və musiqi ilə də maraqlanırdı. Vəqf şərq şeirlərini mənimsəmişdi və onun şeirləri qaranlıq mistik simvollardan uzaq idi. Lirik şair pedaqoji bacarığı sayəsində şəhər əhalisinin hörmətini qazandığından İbrahim Xəlil xan xanlığın xarici siyasətini ona tapşırır. Tarixi Şuşanın salınmasında fəal iştirak edən Vaqifin Azərbaycan və Şuşanın tarixi baxımından əhəmiyyətini dərk edən Heydər Əliyevin 1982-ci ildə məqbərə tikdirməsi, şübhəsiz ki, iki böyük ruhun və iki böyük qurucunun birləşməsi ilə bağlıdır. .

Elyurə Məmmədova-Rayon mədəniyyət mərkəzinin direktoru

“Küçələr su səpmişəm ” mahnısını oxuyarkən keçirdiyi vəcd halı Ulu Öndərin  Azərbaycanı necə sevdiyinin əyani sübutudur

Şuşaya beş dəfə səfər etmişəm, ilk səfərimdə ən çox Molla Pənah Vəqfinin abidəsini görəndə təsirlənmişdim. Dəhşətli erməni vandalizmi və dəhşətli sivilizasiyanın nümayəndələri Molla Pənah Vəqfinin abidəsini dağıtması ürəyimi parçaladı. Şuşaya ikinci səfərimdə gördüyüm mənzərə mənə qeyri-adi təsir bağışladı. Gördüyüm mənzərə belə idi: 1982-də Molla Pənah Vaqifin abidəsini böyük həyəcanla açan Ümummilli Lider Heydər Əliyevin gülən üzü, işğaldan sonra dağıdılmış məzlum Molla Pənah Vaqifin abidəsi və azad edilmiş, hür Şuşada Prezident İlham Əliyevin yenidən təmir etdirdiyi Molla Pənah Vaqifin abidəsi… Bu üç fotoşəkili eyni kadrda görəndə dizlərim yükümü daşıya bilmədi və orada çöməlmişdim.

Heydər Əliyev, Üzeyir Hacıbəyli və Bülbül ev-muzeyləri tikdirməsi diqqətə layiqdir, çünki bu, onun tarixi perspektivinin və gələcəyə baxışının ən konkret göstəricisidir.

“Xalqların böhranlı dövrlərində tarixi, siyasi və ictimai böhranların təxribatı ilə doğulan və millətlərin dil, mədəniyyət, incəsənət və ədəbiyyatda özünə gəlməyə, bir xalqın tarixdə və coğrafiyada ərsəyə gətirdiyi böyük əsərlərin fərqində olmasını” təmin edən böyük ruhlar əslində milli romantiklərdir. Məncə, Heydər Əliyev həm də “milli romantik” lider idi. O, Azərbaycanın siyasi müstəqilliyini əldə edərək daxili əmin-amanlığı bərqərar etdiyi kimi Azərbaycan sivilizasiyasının, dilinin və tarixinin müstəqilliyinə önəm verən, Azərbaycan sivilizasiyasının çox çətin dövrlərdə yaratdığı əsərlərin fərqində olmasını təmin etmiş böyük şəxsiyyət idi.

“Küçələr su səpmişəm ” mahnısını oxuyarkən keçirdiyi vəcd halı onun Azərbaycanı necə sevdiyinin əyani sübutudur.

Heydər Əliyev incəsənətin, ədəbiyyatın, sivilizasiyanın yüksək təsir imkanlarından xəbərdar idi və Azərbaycan sivilizasiyasının, tarixinin, dilinin qorunub-saxlanılması və yaşadılması üçün yüksək səylər göstərmişdir. Azərbaycan sənətkarlarına yüksək dəstək verən, onları əsərlər yaratmağa həvəsləndirən, dünyasını dəyişən sənətkarlara yaşayanlar qədər qayğı göstərən Heydər Əliyev milli mədəniyyətin vurğunu idi.

Heydər Əliyev 1960-cı illərdən Azərbaycan tarixi ilə məşğul olduğu bəllidir, bəs onu mədəniyyət tarixinə yönləndirən nə olub? Azərbaycanın tarixi və mədəniyyəti ilə maraqlanmağa vadar edən ən mühüm məsələ Azərbaycan sivilizasiyasının hər halda yaşamasını milli təhlükəsizlik məsələsi hesab etmək və milli mədəniyyətin müstəqilliyinə önəm vermək idi.

Gülnaz Məmmədova – Zərdab Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin əməkdaşı

Heydər Əliyev – Dünya azərbaycanlılarının əbədiyaşarlıq rəmzi

Ümummilli Lider Heydər Əliyevi keçmiş və indiki tarixi şəxsiyyətlər, siyasi və dövlət xadimləri ilə bəzən eyniləşdirirlər. Əsla bu belə deyil. Açığını deyək ki, şəxsiyyət, zaman və məkan fərqlidir. Heydər Əliyev mübaliğəsiz və müqayisəsiz olaraq, öz müfəssəl həyat və fəaliyyəti, əvəzolunmaz və unikal dəst-xətti ilə seçilən təkrarolunmaz böyük fenomendir. O, nadir, seçilmiş insanlardan biri – zəka, düha sahibidir. Belə bir dahinin azərbaycanlı olması milli üstünlüyümüz və bəşəri uğurumuzdur.

Tarixi faktlar göstərir ki, Heydər Əliyevin müdrik və uzaqgörən fəlsəfəsinin kökündə dünya azərbaycanlılarının bütövlüyü dururdu. Məsələlərə şəxsi deyil, fərqli prizmadan – “…bizdən sonra gələn nəsillər, sizin övladlarınız, bizim övladlarımız azərbaycançılığı daha da yüksəklərə qaldırsınlar, Azərbaycan dilini, milli-mənəvi dəyərlərimizi daim yaşatsınlar”, – məntiqi ilə yanaşırdı. O, öz unikal missiyası, hər bir əməli və hərəkəti ilə Azərbaycan xalqının inkişafına xidmət edirdi. O, ağlı ilə düşünən, qəlbi ilə hiss edən, zövqü ilə inşa edən kamil bir insan idi. Qeyri-ixtiyari olaraq hər birimiz Azərbaycan deyəndə Heydər Əliyev, Heydər Əliyevdən danışanda Azərbaycanı düşünür, şüurumuzda və gözlərimizin önündə onu canlandırırıq.

Azərbaycandan xaricə baxanda və xaricdən Azərbaycana boylananda dövlət rəmzlərimiz kimi, Heydər Əliyev fenomeni görünür. Heç şübhəsiz, belə bir tablonu yaradan ilahi qüvvədir. Onun fövqəladə bir şəxsiyyət kimi doğulması, fitrətinin pak olması, istedadı və dühası ilə seçilməsi yaradılışın hökmüdür. Təkcə Azərbaycan tarixini götürsək, öz izlərini qoyub-getmiş müxtəlif sahələr üzrə bir çox görkəmli siyasi və dövlət xadimlərimiz olmuşdur. Heydər Əliyevi həmin şəxsiyyətlərdən fərqləndirən bir çox əlamət və cəhət vardır. Ən əsası, universal bilik və bacarığa sahib olması, ümummilli missiya daşımasıdır. Bu xüsusda, milli məsələlərə lokal deyil, qlobal baxışının olması, bir etnosun bütövlüyü, birliyi və həmrəyliyi istiqamətində vahid ideologiyanın – azərbaycançılıq təlimini formalaşdırmasıdır. Məhz buna görə də, Heydər Əliyev Azərbaycan xalqının, bütövlükdə dünya azərbaycanlılarının lideri statusunu təbii olaraq qazanmışdır. Heydər Əliyevin dünya azərbaycanlıları ilə iş sahəsindəki sistemli yanaşmasını beş istiqamətə, yəni mərhələyə ayıra bilərik:

Birinci mərhələ, (1967-1969) – millililəşdirmə, dövlətçilik şüurunun formalaşdırılması və “azərbaycançılıq” ideologiyasının toxumlarının səpilməsi və yayılması (DTK-nın sədri olduğu vaxt müxtəlif təmayüllü dərnəklər vasitəsilə həyata keçirdiyi fəaliyyət).

İkinci mərhələ, (1969-1982) – milli genefondun qorunması və mövcud imkanlardan maksimum istifadə edərək müvafiq işin aparılması, dissident hərəkatını mühafizə etməsi (Azərbaycana rəhbərliyinin birinci dövrü).

Üçüncü mərhələ, (1982-1987) – Azərbaycanın SSRİ və ondan kənarda tanıdılması və təbliğ olunması (SSRİ-dəki rəhbərliyi illərində plan və proqramların qəbulu, səfərləri və çıxışları zamanı).

Dördüncü mərhələ, (1990-1993) – milli təlatümlərin baş verdiyi dövrdə azərbaycanlıların birliyi və həmrəyliyinə nail olunması istiqamətində konkret addımların atılması, habelə Vətən naminə yumruq kimi birləşilməsi istiqamətində nəticəyə nail olunması (Naxçıvandakı fəaliyyət illəri). Nəhayət beşinci mərhələ (1993-2003) – milli dirçəlişə nail olunması, dünya azərbaycanlılarının təşkilatlanması, Azərbaycan diasporunun formalaşdırılması və vahid xətt üzrə inkişafı (müstəqil Azərbaycana rəhbərlik etdiyi illər).

Babək Əliyev – Zərdab şəhər sakini, ağsaqqal

Ulu Öndər Heydər Əliyevin dünya azərbaycanlılarının arasında böyük nüfuza malik olması, milli ideologiyanın yaradıcısı kimi qəbul edilməsi ilə qoyuldu.

Tarixin yeni mərhələsində diaspor və lobbiçilik terminlərin funksiyasının daha qabarıq şəkildə genişlənməsi yaşadığımız dövrdə beynəlxalq əlaqələrin vacib elementinə çevrilməsi onu bir daha göstərir ki, qabaqlayıcı tədbirlərin vaxtında görülməsi Azərbaycanın bugünkü inkişafına öz müsbət təsirini göstərib. Azərbaycan Respublikasının daxili və xarici siyasətində, humanitar sahədə xalqlar və dövlətlər arasındakı münasibətlərində diasporun müəyyən yeri və rolu vardır. Buna da Heydər Əliyevin danılmaz xidmətləri sayəsində nail olunub.

Azərbaycan diasporunun meydana gəlməsi, mütəşəkkil ordu kimi təşəkkül tapması və hərtərəfli inkişaf etməsi üçün şəraitin dövlət səviyyədə yaradılması məhz Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Məhz sovet hakimiyyəti dövrü “Vətən” cəmiyyətinin genişləndirilməsi və intensiv tədbirlər görülməsi, sonra Naxçıvanda birlik və həmrəylik xüsusunda qəbul edilən qərarlar, daha sonra Azərbaycan dövləti səviyyəsində dünya azərbaycanlıları, xaricdə yaşayan soydaşlar və həmvətənlər ilə bağlı konkret və kompleks aktlar Azərbaycan diasporu və lobbisinin rüşeymi hesab oluna bilər. Dünya azərbaycanlılarının konsolidasiyası və koordinasiyasının əsasını təşkil edən, habelə Azərbaycan diasporunun təməlini qoyan Heydər Əliyevin təşəbbüsü, təşkilatçılığı və iştirakı ilə keçirilən I qurultay zamanı Ümummilli Lider çıxışında təkcə milli birliyə və həmrəyliyə necə nail olmağın yolunu deyil, eyni zamanda, onu qorumağın və gücləndirməyin yollarını da göstərirdi.

Dünya Azərbaycanlılarının Ümummilli Lideri Heydər Əliyev dünyanın mövcud siyasi mənzərəsinə uyğun yaratdığı optimal idarəetmə üsulu ilə hər bir sahədə olduğu kimi, Azərbaycan diasporunun yaranmasına da xüsusi diqqət yetirirdi. XX yüzilliyin son on illiyi SSRİ-nin süqutu ilə daha çox əlamətdar sayılır. Bununla da keçmiş ittifaq respublikalarının, eləcə də dünyanın həyatında yeni mərhələ başlandı. Dövlət müstəqilliyi bərpa edildikdən sonra milli birliyin qorunması, dünya azərbaycanlılarının vahid məqsəd ətrafında birləşdirilməsi dövlət quruculuğunun əsas vəzifələrindən biri kimi meydana çıxdı. Bu isə dövlət və cəmiyyət quruculuğuna mahiyyətcə və keyfiyyətcə yeni yanaşma tələb edirdi. Dövlət maraqları ilə milli mənafenin vəhdəti sovet dönəmindən sonra ictimai şüurda inqilabi hadisə, milli təkamüldə və milli özünüdərk prosesində yeni mərhələ idi. Bunun əsas zəmini Ulu Öndər Heydər Əliyevin dünya azərbaycanlılarının arasında böyük nüfuza malik olması, milli ideologiyanın yaradıcısı kimi qəbul edilməsi ilə qoyuldu.

Milli təəssübkeşliyimizin baş memarı Heydər Əliyevin istəyi və iradəsi ilə Azərbaycan Respublikası müstəqilliyimizin ilk illərində dünya azərbaycanlılarının maraq və mənafeyinin təminatçısı olduğunu rəsmən bəyan etdi və xaricdə yaşayan azərbaycanlılarla sistemli iş aparılmasına başlanıldı. Elə bu illərdə Ulu Öndər Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərliyi dövründə həyatın bütün sahələrində – iqtisadi, ictimai-siyasi, mənəvi-mədəni və sair sferalarda uğurlar qazanmaqla respublikamızı təkcə SSRİ-də deyil, bütün dünyada tanıtmağa nail ola bilmişdi.

Rasim Hüseynov – Zərdab Rayon Ağsaqqallar Şurasının sədri

Ümummilli Liderin əsasını qoyduğu məqsədyönlü siyasətin nəticəsidir ki, hazırda dünya azərbaycanlılarının birliyi və həmrəyliyinin daha güclü qüvvəyə çevrilməsi yönündə dövlət siyasəti yeni müstəviyə qaldırılmışdır

Azərbaycan KP MK-nın Birinci katibi Heydər Əliyev 1970-ci ildə Suriya Ərəb Respublikasında səfərdə olarkən Prezident Hafiz Əsədə Hələb şəhərinə getmək və İmadəddin Nəsiminin məzarını ziyarət etmək istədiyini söyləyir. Azərbaycan rəhbərinin istəyini yerinə yetirərək Hələbə gətirirlər və növbəti gün hoteldə bir neçə saat gözlədirlər. Çünki yerli hakimiyyət orqanlarının nümayəndələri məzarı tapa bilmirdilər. Nəhayət məzarı tapırlar, qaydaya salırlar və hətta məzara xidmət edən şəxs də ayırırlar. Ondan sonra Heydər Əliyev məzarı ziyarət edir.

Heydər Əliyev Bakıya döndükdən sonra Nəsiminin tanıdılması, 600 illik yubileyinin keçirilməsi və kinofilmin çəkilişi məsələlərini gündəliyə gətirir. UNESCO-nun “Kuryer” jurnalında İ.Nəsimi haqqında geniş məqalə dərc edilir, əsərləri ingilis, fransız və başqa dillərə tərcümə edilir.

Bu, müxtəlif vaxtlarda xaricə miqrasiya etmiş, yaşamış və yaşayan azərbaycanlılara baxışın formalaşması, bu xüsusda təbliğat və təşviqat işlərinin aparılması prosesinin başlanğıcı idi. Bu cücərən toxumlar SSRİ-nin dağılmağa başladığı ilk illərdə pöhrələnməyə başlamışdı. Məhz müstəqilliyimizin ilk illərində də dünyada yaşayan azərbaycanlıların birliyi və həmrəyliyi yolunda ilk addım da Ulu Öndərin təşəbbüsü ilə 1991-ci il dekabrın 16-da Naxçıvan MR Ali Məclisinin sessiyasında atıldı. Bununla bağlı qərara 31 dekabrın Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Günü kimi bayram edilməsini nəzərdə tutan müddəa ilə yanaşı, bu günün bütün Azərbaycanda qeyd edilməsi barədə Respublika Ali Sovetinə təklif verilməsinin zəruriliyini bildirən xüsusi bənd də salındı. Bu tarixi sessiyadan 9 gün sonra dekabr ayının 31-nin Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Günü kimi elan olunması barədə qərar verildi.

Heydər Əliyevin “Xarici Ölkələrdə Yaşayan Azərbaycanlılarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin (2008-ci ildən Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi) yaradılması haqqında” 2002-ci il 5 iyul tarixli Fərmanı, 2003-cü il 21 fevralda qüvvəyə minən “Xaricdə yaşayan azərbaycanlılarla bağlı dövlət siyasəti haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqinə dair Fərmanı və digər analoji tədbirlərin görülməsi bir daha sübut edir ki, Azərbaycan diasporunun fəaliyyətinin mütəşəkkil qaydada əlaqələndirilməsi, dünya azərbaycanlılarının milli birliyinin və tərəqqisinin təminatçısı Azərbaycan dövlətidir.

Azərbaycan diasporunun formalaşması və güclənməsinə böyük önəm verən dahi Heydər Əliyev rəsmi və qeyri-rəsmi xarici səfərlərdə olduğu ölkələrdə yaşayan azərbaycanlılarla görüşmüş, bu intensiv görüşlərdə doğma Azərbaycana məhəbbət aşılamış, bu görüşlərdən sonra həmin ölkələrdə xaricdəki soydaşlarımız və həmvətənlərimiz bir araya gəlmiş, təşkilatlanmış, onlar doğma vətən Azərbaycanla sıx əlaqə yaratmağa başlamış, ayrı-ayrı ölkələrdə diaspor quruculuğu genişlənmişdir. Bütün bunlar, Ümummilli Lider Heydər Əliyev tərəfindən əsası qoyulmuş diaspor quruculuğu işinin Prezident İlham Əliyev tərəfindən qətiyyətlə davam etdirildiyini təsdiqləyir. Məhz diasporla bağlı Ümummilli Liderin əsasını qoyduğu məqsədyönlü siyasətin nəticəsidir ki, hazırda dünya azərbaycanlılarının birliyi və həmrəyliyinin daha güclü qüvvəyə çevrilməsi yönündə dövlət siyasəti yeni müstəviyə qaldırılmışdır.

Həsən Abulov – Zərdab Rayon Ağsaqqallar Şurasının sədr müavini

Xalqın milli özünüdərk, milli oyanış prosesində ədəbiyyatın rolunu yüksək qiymətləndirən Heydər Əliyev dövrün yazıçı və şairlərinə xüsusi qayğı ilə yanaşır

1970-1980-ci illərdə Azərbaycan klassiklərinin təbliği istiqamətində ardıcıl tədbirlər həyata keçirilirdi. Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 1973-cü ildə Nəsiminin 600 illik yubileyi UNESCO-nun tədbirləri siyahısına daxil edilmiş və beynəlxalq miqyasda qeyd olunmuşdu. 1980-ci ildə isə Bakıda dahi şairin heykəli ucaldıldı. Heykəlin açılışında respublikanın rəhbəri şəxsən iştirak etdi.

Xalqın milli özünüdərk, milli oyanış prosesində ədəbiyyatın rolunu yüksək qiymətləndirən Heydər Əliyev dövrün yazıçı və şairlərinə xüsusi qayğı ilə yanaşır, onların yaradıcılığını yüksək qiymətləndirirdi. Respublika rəhbərinin 1980-ci il martın 25-də Xalq yazıçısı Süleyman Rəhimovun 80 illik yubileyində şəxsən iştirak etməsi buna bariz nümunədir. Heydər Əliyevin 1980-ci ilin may və dekabr aylarında Azərbaycan mədəniyyət xadimlərinə mükafatların təqdimetmə mərasimində iştirakı onlara stimul verir, yeni yaradıcılıq axtarışlarına sövq edirdi. Həmin dövrdə Bakı Yazıçıların Ümumittifaq Yaradıcılıq Konfransına ev sahibliyi də etmişdi.

Heydər Əliyev Azərbaycana rəhbərliyi dövründə Naxçıvan Muxtar Respublikasının inkişafı məqsədilə bir sıra mühüm qərarlar qəbul etmişdi. 1980-ci ilin mayında Naxçıvana səfəri çərçivəsində zəhmətkeşlərlə görüşmüş, muxtar respublikanın partiya-təsərrüfat fəallarının yığıncağında çıxış etmiş, kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün növbəti tapşırıqlarını vermişdi. 1970-1982-ci illərdə muxtar respublikanın sənaye potensialı təxminən üç dəfə yüksəldi. Həmin illərdə Araz çayı üzərində iri su anbarı və elektrik stansiyası, habelə 16 iri sənaye müəssisəsi tikilib istifadəyə verildi.

Dahi rəhbərin təhsil siyasətində ali məktəblərin fəaliyyətinin daha da yaxşılaşdırılması xüsusi yer tuturdu. Heydər Əliyev 1980-ci il mayın 28-də ali təhsil müəssisələrinin işçilərinin respublika müşavirəsində nitq söylədi, mövcud problemlərin həlli və ali məktəblərin maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi istiqamətində tapşırıqlarını verdi. 1969-1982-ci illərdə beş yeni ali təhsil müəssisəsi açıldı. Əgər 1960-cı illərin sonunda respublikada 12 ali məktəbdə 105 fakültə, 450 kafedra var idisə və 139 ixtisas üzrə kadr hazırlığı aparılırdısa, 1982-ci ildə 136 fakültəni və 530 kafedranı birləşdirən 21 ali təhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərirdi.

Eyni zamanda, 1970-ci ildən başlayaraq azərbaycanlı gənclər Sovet İttifaqının nüfuzlu ali məktəblərinə təhsil almağa göndərilirdi. 1980-ci il avqustun 25-də SSRİ-nin ali təhsil məktəblərinə qəbul olunmuş tələbələrin yolasalma mərasimində Heydər Əliyev şəxsən iştirak etdi. Ümumilikdə, 1970-1980-ci illərdə Sovet İttifaqının nüfuzlu ali məktəblərində 15 mindən çox azərbaycanlı gəncin təhsil alması, yüksəkixtisaslı mütəxəssis kimi hazırlanması təmin olundu.

Abdulbağı Fazilli – Zərdab şəhər sakini, fəal gənc

Böyük fədakarlıq

Azərbaycanda milli-azadlıq hərəkatı genişlənmişdi. Bu hərəkat həm Ermənistanın Azər­bay­candan ərazi iddiasına yönəldilmişdi, həm də dövlət müstəqilliyinin bərpasına. İmperiya bü­tün vasitələrdən istifadə etsə də bu hərəkatın qarşısını ala bilmədi, Azərbaycanın dövlət müs­təqilliyi bərpa olundu. Dünya dövlətləri Azərbaycanı tanıdı.

Gənc Azərbaycan dövlətində hakimiyyət boşluğu yaranmışdı, dövlət təsissatları dün­yə­­vi siyasətin tələbləri səviyyəsində fəaliyyət göstərə bilmirdi. Azərbaycan Xalq Cəbhəsi-Müsa­vat iqtidarının səriştəsizliyi, dövlət idarəçiliyi sisteminin olmaması, ölkədə fəaliyyət göstərən si­lah­lı dəstələrin 1993-сü ilin əvvəllərindən başlayaraq yol verdikləri əməllər, ölkə­mi­zin ayrı-ayrı bölgələrində separatçılıq və parçalanma meyllərinin baş qaldırması, bunların ölkənin daxi­lin­də vətəndaş müharibəsi şəraiti yaratması Azərbay­canı bir dövlət kimi məhv olmaq təhlükəsi ilə üz-üzə qoymuşdu. Azərbaycan dövlət müstəqilliyini itirmə ərəfəsindəydi. Böyük tarixi şəx­siy­yət Heydər Əliyev deyirdi: “Azərbaycan böyük təhlükə qarşısında idi. Çünki Azərbaycanın müstəqil yaşamasının əleyhinə olan həm daxildəki qüvvələr güclü idi, həm də Azərbaycan kimi böyük coğrafi-strateji əhəmiyyətə, zəngin təbii sərvətlərə malik olan ölkənin tam müstəqil olması başqa ölkələrdə bəzi dairələri qane etmirdi. Ermənistanın Azərbaycana etdiyi təcavüz və bunun nəticəsində Azərbaycanın zəifləməsi, məğlubiyyətə uğraması, ikinci tərəfdən də daxildə hakimiyyət çəkişməsi 1992-ci ilin iyun ayında hakimiyyətə gəlmiş qüvvələri bir ildən sonra hakimiyyətdən saldı, xalq özü saldı”.

Xalq yeganə çıxış yolu kimi dahi tarixi şəxsiyyət Heydər Əliyevi təkidlə hakimiyyətə dəvət etdi. Ulu Öndər Azərbaycanı düşdüyü vəziyyətdən xilas etmək üçün xalqın tələbi ilə hakimiyyətə qayıtdı. Bu, böyük fədakarlıq idi. Milli qarşıdurma həddində olan respublikada siyasi stabillik yaratmaq olduqca çətin olsa da Ulu Öndər bunu həll etdi.

Heydər Əliyev televiziya ilə xalqa müraciət edi. Bu müraciət dövlət-xalq birliyinin möh­kəmləndirilməsi niyyəti kimi tarixləşdi. Dahi tarixi şəxsiyyət, böyük siyasət fenomeni olan Heydər Əliyev milli qarşıdurmanın yarandığı əraziyə – Gəncəyə getdi. Onun missiyası Azər­bay­can dövlətçiliyini iflasdan xilas etdi. Bu gərəkli siyasi prosesi 1993-cü il iyunun 15-də Heydər Əliyev Azərbay­can  Respublikası Ali Sovetinin sədri seçilməsi tamamladı. 1993-cü il iyunun 24-də Milli Şuranın qərarı ilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətləri Ali Sovetin sədri Heydər Əliyevə verildi. 1997-ci ilin  iyun ayında Milli Məclis 15 iyun günü­nü Milli Qurtuluş günü elan etdi.

Ulu Öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı ilə Azərbaycanın dövlətçiliyi xilas edil­di, Azərbaycanın parçalanmasının qarşısı alındı, asayiş, qayda-qanun möhkəmləndirildi, ordu nizami ordu kimi formalaşdırılmağa başlanıldı, ordu quruculuğu yeni bir mərhələyə qədəm qoydu, idarəetmə sistemi formalaşdırıldı. Böyük miqyaslı beynəlxalq müqavilələr imzalandı ki, bu da Azərbaycan Respublikasının iqtisadi qüdrətinin yüksəlişini təmin etdi, ilk parlament seçkiləri keçi­ril­di, referendum yolu ilə Konstitusiya qəbul edildi. Bunlar Azərbaycanın dünya dövlətləri sırasında dünyəvi dövlət kimi tanınmasında mühüm əhəmiyyətə malik oldu.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə dünya Azərbay­can­lılarının I qurultayı keçirildi, bu təşəbbüs azərbaycançılıq ideologiyasının dünyəvi mahiy­yətnin gerçəkləşdirilməsini təmin etdi. “Kitabi-Dədə Qorqud”un 1300 illik yubileyinin keçirilmə­si Ulu Öndərin xalqımızın qədimdən də qədim mədəniyyətinin, ədəbiyyatının həm təbliği, həm də mühafizəsi baxımından misilsiz tədbir kimi tarixləşdi.

Cavid Nuriyev – Zərdab şəhər sakini, fəal gənc